Als directie adviseur van een groot logistiek familiebedrijf mocht ik aanzitten bij een sollicitatiegesprek met een potentieel operationeel directeur. Ik stelde hem de vraag of hij vier medewerkers op zijn afdeling zou ontslaan als hij daarmee per saldo vijfentwintigduizend euro per jaar meer winst zou maken. De beoogd manager antwoordde dat hij dat zeker niet zou doen. “Zoiets komt voor bij de grote corporate bedrijven, waar alles om winst gaat en er weinig oog is voor de medewerker”. Hij vond dat familiebedrijven daar gelukkig net als hijzelf heel anders over denken. Werkgelegenheid en sociaal beleid staan daar tenminste nog hoog in het vaandel, zo zei hij.
In deze opvatting schuilt de kern van een groot economisch gevaar. Onze MKB bedrijven vormen namelijk de backbone van onze economie. Ze staan echter inderdaad ook bekend om een meer traditionele en socialere kijk op arbeidsverhoudingen. Sinds de industriële revolutie kennen we een overschot aan arbeidskrachten. In tijden van recessie leidde dat tot hoge werkloosheid en in tijden van hoog conjunctuur stonden de kranten vol van het feit dat de werkeloosheid weer een beetje gedaald was. Maar nooit was de werkloosheid helemaal weg. Altijd waren er meer mensen dan banen.
Nu is dat anders: Tegenwoordig zien we billboards op bedrijfsgebouwen en banners op auto’s waarin om collega’s wordt gevraagd. Door een vergrijzende bevolking neemt het potentieel af en de macht van de medewerker eindelijk toe. The times they are a changing zong Bob Dylan al. En nu is het dan zover.
Iets wat schaars is wordt vanzelf duur. Zo gaan de lonen dus ook behoorlijk omhoog en wordt de besparing van 25K van nu de komende jaren alleen maar groter. Een bijkomend effect van schaarste op de arbeidsmarkt is dat de mobiliteit enorm toeneemt. Mensen switchen sneller van baan. De kosten die bedrijven moeten betalen voor werving en selectie rijzen dan ook de pan uit. De vier mensen die nu misschien vervangen zouden kunnen worden door middel van bijvoorbeeld automatisering zouden meest waarschijnlijk over enkele jaren al lang zelf hebben opgezegd met hoge kosten voor vervanging tot gevolg. Want, als ze onverwacht zelf opzeggen heb je nog niet de maatregelen kunnen nemen om zonder ze te kunnen en is vervanging dus de enig mogelijke optie.
Te sociaal beleid zal bedrijven dan ook in gevaar brengen. Niet inspelen met je eigen managementgedrag op zo’n belangrijke en onomkeerbare demografische ontwikkeling maakt je erg kwetsbaar. Overigens komt de rekening van die slecht presterende bedrijven die niet zoals hun concurrenten hebben ingespeeld op de nieuwe werkelijkheid nog altijd terecht bij de medewerkers. Is er eerst door negatieve resultaten geen ruimte meer voor investeren in hun welzijn en opleiding, daarna staan zij op straat op een moment dat het hen helemaal niet uitkomt en worden ze gedwongen banen te accepteren die hun niet passen in plaatsen die te ver van hun woning vandaan is.
Sociaal beleid van werkgevers is dus helemaal niet zo sociaal. Gelukkig zijn de meeste medewerkers niet meer zo loyaal aan hun werkgever als hun werkgever is aan hen.